Αθήνα, 23.10.2010
Αγαπητοί μου Yassar και Zülfü,
Από χθες βρίσκεται και πάλι στην Αθήνα, για δεύτερη φορά μέσα σε έξι μήνες, το πρωθυπουργικό ζεύγος της Τουρκίας, ο Υπουργός Εξωτερικών και πλήθος άλλα διοικητικά στελέχη, για να συζητήσουν με τους Έλληνες ομολόγους τους μέσα στα πλαίσια του «Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας».
Εάν μεταφερθούμε στα 1986, τότε που δημιουργούσαμε στην Πόλη την πρώτη επιτροπή Ελληνοτουρκικής Φιλίας, θα δούμε ότι στο μεταξύ έχει γίνει ένα τεράστιο βήμα ανάμεσα στις σχέσεις των δύο λαών μας, γεγονός που για μας μπορούσε να θεωρηθεί τότε σαν ένα αληθινό θαύμα.
Κι όμως, παρά τις συνεχείς επαφές, τα ζεϊμπέκικα των υπουργών και τις κουμπαριές των πρωθυπουργών, στην ουσία δεν έχει επιτευχθεί έως τώρα η παραμικρή πρόοδος, τουλάχιστον ως προς τα μεγάλα θέματα που εξακολουθούν να χωρίζουν τις δυο χώρες, όπως το Αιγαίο, η Κύπρος και τόσα άλλα.
Διαβάζω τον ελληνικό τύπο σήμερα, μετά την πρώτη συνάντηση των δύο πρωθυπουργών και βλέπω ότι εκείνο που κυριαρχεί είναι η επιφύλαξη ή καχυποψία και η έλλειψη εμπιστοσύνης ως προς τις κρυφές βλέψεις και τα σχέδια της Τουρκίας. Μπροστά στις κάμερες όλοι χαμογελούν, όμως αμέσως μετά είναι σκεπτικοί και συνοφρυωμένοι, λες και οι συνομιλίες γίνονται για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης, δηλαδή κουβέντες του αέρα, προκειμένου ο ένας να κερδίσει χρόνο εναντίον του άλλου.
Όσο για την ελληνική κοινή γνώμη, ιδιαίτερα μετά το βιβλίο του Νταβούτογλου και την γενική άνοδο της Τουρκίας, γίνεται κάθε μέρα και πιο φοβισμένη και τα σενάρια για τις επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας σε βάρος μας γίνονται όλο και πιο πιστευτά. Ο παλιός μύθος για τον κίνδυνο εξ Ανατολών ξαναφουντώνει, έτσι που στην ουσία ξαναβρισκόμαστε στην εποχή της δεκαετίας του ΄80, τότε που όταν γύρισα στην Αθήνα μετά την ίδρυση της Επιτροπής μας, η Κεντροαριστερά (ΠΑΣΟΚ) και η Αριστερά με χαρακτήρισαν με μια λέξη «προδότη», ενώ επί μήνες τα δημοσιογραφικά όργανά τους εξαπέλυαν καθημερινά εναντίον μου δηλητήριο και λάσπη…
Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι: αφού στο βάθος δεν υπάρχει θέληση για να βρεθεί μια οριστική λύση στις διαφορές μας, γιατί οι ηγεσίες έχουν αλλάξει τη στάση τους με συνεχείς συναντήσεις, φιλοφρονήσεις, κουμπαριές και Ανώτατα Συμβούλια; Κι όλα αυτά στην επιφάνεια, ενώ στο βάθος ο καθένας παραμένει αμετάθετος στην θέση του; Τι άλλο μπορούμε να σκεφτούμε εκτός από το ότι επάνω και από τις δύο κυβερνήσεις υπάρχει μια υπέρτατη δύναμη, που κινεί τα νήματα και μια μέρα επιδιώκει να μας φέρει κοντά και την άλλη να μας κάνει εχθρούς; Και ποια άλλη μπορεί να είναι η δύναμη αυτή εκτός από τις Η.Π.Α. ; Που δυστυχώς μπορούν και παίζουν μαζί μας όπως η γάτα με τα ποντίκια; Δεν είναι μόνο κρίμα αλλά και ντροπή για δυο λαούς με τόσο μεγάλη ιστορία και τόσο βαθειές παραδόσεις να μην μπορούν να αντιτάξουν τη δική τους θέληση και τα δικά τους συμφέροντα σε κείνα της υπερδύναμης, που διανύει σήμερα μια περίοδο επικίνδυνης ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας σε όλα τα μέτωπα; Στην Μέση Ανατολή στέλνουν βόμβες και θάνατο. Στην Ευρώπη επιβάλλουν οικονομική κρίση και εξαθλίωση.
Τώρα σε σχέση με μας, ποιος ξέρει ποια σχέδια έχουν για το Αιγαίο, για την Κύπρο, για την Θράκη, για την Μεγάλη Αλβανία και τη Μεγάλη Μακεδονία (Σκόπια) και κυρίως για τα πετρέλαια. Θυμάσαι ότι το 1975 είχα προτείνει να γίνει μια ελληνοτουρκική εταιρία για την συνεκμετάλλευση των κοιτασμάτων στο Αιγαίο. Είχα μάθει τότε από υψηλού επιπέδου υπηρεσίες ότι κάτω από το Αιγαίο υπάρχει μια θάλασσα πετρελαίου πολύ μεγάλη,, την οποία οι Αμερικανοί έσπευσαν να την χαρακτηρίσουν ως στρατηγικό τους απόθεμα, που θα έπρεπε να παραμείνει μυστικό, έως ότου φτάσει η ώρα που θα το αξιοποιήσουν για τις δικές τους ανάγκες. Γι’ αυτό ήταν απαγορευμένο στην Ελλάδα και στην Τουρκία να προχωρήσουν σε κοινές έρευνες, δεδομένου ότι η διαμόρφωση στο Αιγαίο με τις δύο ηπείρους και τα νησιά ανάμεσά τους, θέτει πολύπλοκα προβλήματα για τη διευθέτηση των αμοιβαίων δικαιωμάτων στο χώρο της υφαλοκρηπίδας.
Όμως η κοινή λογική μας λέει, ότι αν υποθέσουμε ότι κάτω από το Αιγαίο και από τα τουρκικά παράλια έως τις ακτές της ηπειρωτικής Ελλάδας υπάρχει μια τεράστια δεξαμενή, τότε εάν γίνει μια τρύπα έξω από την Σμύρνη είτε έξω από τον Πειραιά, θα καταλήξουν και οι δυο στην ίδια δεξαμενή! Επομένως αν υπάρχει πράγματι ατό το κοίτασμα, τότε αυτό και μόνο το γεγονός, θα έπρεπε να μας ενώνει, ώστε το όφελος να πάει (σε ποσοστά που θα καθοριστούν από κοινού) στους δυο λαούς και όχι σε ξένους. Στο μεταξύ η φιλία θα μας απαλλάξει από τις μεγάλες πολεμικές δαπάνες που μας γονατίζουν και θα μας βοηθήσουν να βρούμε τις δίκαιες λύσεις στα προβλήματα που εκκρεμούν, έτσι που η καχυποψία να αποκατασταθεί με την εμπιστοσύνη, γιατί πιστεύω ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη αρρώστια για έναν λαό από εκείνη του φόβου και του μίσους. Και μόνο αν σκεφτούμε ότι θέλουμε-δεν θέλουμε είμαστε υποχρεωμένοι να ζήσουμε πλάι-πλάι χιλιάδες χρόνια και είναι όχι μόνο βλαβερό αλλά θα έλεγα ηλίθιο και κατώτερο για δυο λαούς να επιλέγουν να ζούνε με καυγάδες που τους εμποδίζουν να ζουν ήρεμα, πολιτισμένα, ειρηνικά τόσο για την ψυχική τους γαλήνη όσο και για τα δικά τους συμφέροντα.
Δεν είναι αλήθεια, ντροπή να μας βάζουν οι ξένοι να μαλώνουμε σαν κοκόρια για να τρίβουν τα χέρια τους και να λένε μεταξύ τους: «Αυτοί οι δυο είναι καθυστερημένοι, φοβισμένοι και υπανάπτυκτοι λαοί, που όσο τους εκμεταλλευόμαστε για τα συμφέροντά μας, τόσο τσακώνονται μεταξύ τους για το ποιος θα έχει περισσότερο την εύνοιά μας. Ποιος θα είναι το πιο καλό παιδί μαζί μας.». Και πράγματι έως τώρα οι τιμημένοι μας πασάδες, πότε ο Έλληνας και πότε ο Τούρκος τρέχουν στον Μεγάλο Σουλτάνο, στον Λευκό Οίκο, την Υψηλή Πύλη, για να υποβάλουν τα σέβη τους, να φιλήσουν τα χρυσά του υποδήματα και να βεβαιώσουν πόσο καλοί και υπάκουοι είναι και πόσο πρόθυμοι να πραγματοποιήσουν τις εντολές του.
Να γιατί, αγαπητοί μου αδελφοί, ο δρόμος της ουσιαστικής προσέγγισης περνά μόνο μέσα από τη θέληση των λαών. Όπως τότε, πριν 24 χρόνια, που αποφασίσαμε Έλληνες και Τούρκοι να δώσουμε τα χέρια καλώντας τους λαούς μας να κάνουν το ίδιο. Έτσι και τώρα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, θα πρέπει να βρεθούν νέοι άνθρωποι, για να συνεχίσουν το έργο μας. Πράγμα που είναι πιο εύκολο, αφού οι κυβερνήσεις -έστω και τυπικά- δηλώνουν πρόθυμες να συνεργαστούν. Επιστήμονες, πνευματικοί άνθρωποι, καλλιτέχνες, εργαζόμενοι, δήμαρχοι, δημοσιογράφοι, απλοί πολίτες από τις δύο πλευρές, πρέπει να επιδιώξουν να βρεθούν μαζί, για να συζητήσουν πολιτισμένα, υπεύθυνα και ειλικρινά, να βρουν τις πραγματικές αιτίες του Κακού, να στύψουν τα μυαλά τους και να προτείνουν δίκαιες λύσεις.
Σήμερα οι δυνάμεις του Χάους αλωνίζουν χωρίς εμπόδια σπέρνοντας το φόβο, τη δυστυχία, το μίσος και τον θάνατο παντού. Κι εμείς βρισκόμαστε στο μάτι του Κυκλώνα. Για να μπορέσουμε να επιζήσουμε ως άτομα, ως λαοί και ως χώρες, πρέπει κατ’ αρχήν ο κάθε λαός να αναπτύξει τη μέγιστη εσωτερική συνοχή επιλέγοντας τις καλλίτερες πολιτικές και τους πιο άξιους πολιτικούς που θα τον οδηγήσουν προς την πρόοδο και την ευημερία. Όμως δεν φτάνει αυτό. Γιατί καμμία χώρα δεν είναι τόσο δυνατή, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει το τέρας του Χάους, όσες δυνάμεις κι αν έχει. Πρέπει τουλάχιστον αυτοί που είναι γείτονες, να σταματήσουν τις διαφορές τους, για να σχηματίσουν όλοι μαζί σύνολα κρατών, που πιστεύουν στην Ειρήνη, στο Διεθνές Δίκαιο και στην Ανεξαρτησία των Λαών. Το ίδιο ισχύει και για τα Βαλκάνια, εκεί όπου οι Η.Π.Α. και το ΝΑΤΟ, αφού διέλυσαν και βύθισαν στη φτώχεια μια τόσο δυνατή, περήφανη και ευημερούσα χώρα όπως η Γιουγκοσλαυία, μηχανορραφούν σπέρνοντας τη διαίρεση και το φόβο, με στόχο να μας μεταβάλουν σε μια περιοχή κομματισμένη σε μικρά κρατίδια όπως έκαναν με το Κόσοσβο. Τελικός τους στόχος να γίνουμε υποχείρια στη θέληση αυτού του Διεθνούς Διευθυντηρίου, που με το στρατό και το χρήμα, τον πόλεμο και την εξαθλίωση μας έχει ρίξει στο στόμα του Χάους. Όποια χώρα, όποιος λαός πιστεύει ότι θα γλιτώσει από την λαίλαπα πειθαρχώντας και κολακεύοντας τον Μέγα Σουλτάνο, κάνει φριχτό λάθος.
Εμείς αγαπητοί μου Yassar και Zülfü, είχαμε το προνόμιο να υπηρετούμε τη θεία Αρμονία όχι μόνο με τον Λόγο και τη Μουσική αλλά και με τις ιδέες μας, που έχουν μία και μόνο ευχή και ένα στόχο: την κυριαρχία της Αρμονίας μέσα σε κάθε άνθρωπο, ανάμεσα στους ανθρώπους, μέσα σε κάθε λαό και ανάμεσα σε όλους τους λαούς. Οφείλουμε για άλλη μια φορά να υψώσουμε τη φωνή μας τώρα, γιατί αύριο ίσως να είναι αργά.
Σας χαιρετώ με αγάπη,
Δικός σας,
Μίκης Θεοδωράκης
ΥΓ. Θα χαρώ αν καταφέρετε, αυτή η δραματική μου έκκληση να γίνει γνωστή στον φίλο Τουρκικό λαό. Εάν συμφωνείτε, θα κάνω κι εγώ το ίδιο, δημοσιοποιώντας την επιστολή μου στο διαδίκτυο.
Ακολουθεί η επιστολή στα Τούρκικα
Atina, 23.10.2010
Sevgili Yaşar ve Zülfü,
Dün itibariyle Türkiye Başbakanı ve eşi, Dışişleri Bakanı ve birçok yönetici eleman altı ay içinde ikinci kez, “Yüksek İşbirliği Kurulu” çerçevesinde Yunan meslektaşları ile görüşmek üzere tekrar Atina’da bulunmaktadır.
1986 yılına, İstanbul’da ilk Türk-Yunan Dostluğu kurulunu kurduğumuz zamana geri dönersek, iki halkımız arasındaki ilişkilerde dev bir adım atıldığını görürüz, ki bu olay bizim için o dönemde gerçek bir mucize sayılırdı.
Ancak sürekli temaslara rağmen, bakanların zeybek havaları ile başbakanların düğün sağdıçlıklarına rağmen, aslında bugüne kadar en azından Ege, Kıbrıs ve diğer birçok konu gibi gibi iki ülkeyi ayırmaya devam eden önemli konularda en ufak bir gelişme kaydedilmemiştir.
İki Başbakanın buluşmasından sonra, bugün basını okuyorum ve Türkiye’nin gizli emelleri ve planları hakkında hakim olan hissin çekince veya şüphe ile güven eksikliği olduğunu görüyorum. Kameralar karşısında herkes gülümsemekte, ancak hemen sonrasında herkes düşünceli ve durgun, sanki ikili temaslar iç politika nedenlerinden yapılmakta, yani konuşmalar havada kalmakta ve böylece taraflardan biri diğerine karşı zaman kazanmaktadır.
Yunan kamuoyuna gelince, özellikle Davutoğlu’nun kitabından ve Türkiye’nin genel olarak yükselişinden sonra, giderek daha korkak olmaktadır ve Türkiye’nin bizim aleyhimizdeki genişleme planlarına yönelik senaryoları giderek daha inandırıcı hal almaktadır. Doğudan gelen tehlike hakkındaki eski senaryo yeniden canlanmakta ve böylece yeniden 80’li yıllara dönmekteyiz. O dönemde Kurulumuzu kurduktan sonra Atina’ya döndüğümde, Orta Sol (Pasok) ve Sol beni tek kelimeyle “hayin” olarak nitelendirmişler idi, gazetecilik kurumları ise günlük olarak bana karşı zehir ve çamur atmaktaydı...
Dolayısıyla akla gelen soru şudur: madem ki anlaşmazlıklarımız hakkında aslında bir nihai çözüm bulma isteği yok, neden liderler sürekli buluşmalar, iltifatlar, sağdıçlıklar ve Yüksek Kurullar ile tutumlarını değiştirmişlerdir? Bütün bunlar ise yüzeydedir, derinlerde ise her biri kendi tutumundan ödün vermemektedir. Her iki hükümetin de üstünde ipleri oynatan, bir gün bizi birbirimize yaklaştırıp diğer bir gün bizi birbirimize düşman eden üstün bir güç olduğu dışında başka ne düşünülebilir ki? Bu güç ABD olmayıp da, kim olabilir? Ki maalesef bizimle kedi fare oyunu oynamaktadırlar. Bu kadar büyük bir tarih ve bu kadar köklü geleneklere sahip olan iki halk için kendi istek ve kendi menfaatlerini bugün bütün cephelerde tehlikeli bir emperyalist saldırganlık sergileyen süper gücün istek ve menfaatlerine karşı öne sürememeleri yazık ve ayıp değil mi? Ortadoğu’ya bomba ve ölüm gönderiyorlar. Avrupa’da ekonomik kriz ve fakirlik yaratıyorlar.
Şimdi bize ilişkin olarak, kim bilir Ege, Kıbrıs, Trakya, Büyük Arnavutluk ve Büyük Makedonya (Üsküp) hakkında ve özellikle petrol hakkında ne planları vardır. 1975 yılında Ege’deki petrol yataklarının ortak işletimi hakkında bir Türk-Yunan şirketinin kurulmasını önerdiğimi hatırlarsınız. O zaman yüksek seviyedeki dairelerden Ege’nin altında çok büyük bir petrol denizi olduğunu öğrenmiştim ve Amerikalılar bu petrolü derhal kendi stratejik depoları olarak nitelendirmiş ve kendi ihtiyaçları için kullanacakları zamana kadar gizli kalması gerektiğine karar vermişlerdi. Bu yüzden Yunanistan ve Türkiye’de ortak araştırmalara girişmeleri yasaktı, zira Ege’deki iki kıta ve aralarındaki adalardan oluşan morfoloji kıta sahanlığı alanındaki karşılıklı hakların çözülmesi hakkında karmaşık sorunlar ortaya koymaktadır.
Ancak sağduyumuzu kullanarak şu tahmini yürütebiliriz: Ege’nin altında Türk sahillerinden Yunanistan’ın anakarasına kadar büyük bir havza olduğunu varsayarsak, o zaman gerek İzmir’in dışında gerekse Pire’nin dışında bir delik açılırsa, ikisi de aynı havzaya akacaktır! Dolayısıyla, bu petrol yatağı gerçekten varsa, bu olay bile tek başına bizi birleştirmelidir, ki bunun faydaları yabancılara değil (müştereken belirlenecek olan yüzdelerle) iki halka gitsin. Bu arada aramızdaki dostluk, bizi belimizi büken büyük savaş harcamalarından kurtaracak ve muallakta olan problemlere adil çözümler bulmamıza yardımcı olacak ve böylece şüphenin yerini güven alacaktır, çünkü bir halk için korku ve nefretten daha büyük bir hastalığın olmadığına inanıyorum. Sadece şunu düşünmemiz yeterlidir: biz binlerce yıl boyunca istesek de istemesek de yanyana yaşamak zorundayız ve iki halk için kavga halinde yaşamaları sadece zararlı değil, aynı zamanda aptalca ve yakışmayan bir durumdur çünkü bu kavgalar halkların gerek iç huzuru gerekse kendi menfaatleri için sakin, medeni, barışçı bir şekilde yaşamalarını engellemektedir.
Yabancıların bizi horozlar gibi birbirimizle kavgaya tutuşmamıza itmeleri ve ellerini ovuşturarak aralarında: “Bu iki halk geri kalmış, korkak ve az gelişmiştir, bunları kendi menfaatlerimiz için ne kadar çok sömürürsek, bunlar sempatimizi kazanmak için, hangisi bizim için daha iyi bir çocuk olacağı hakkında bir o kadar kavga ederler” demeleri gerçekten de ayıp değil mi? Gerçekten de şimdiye kadar onurlu paşalarımız, bazen Yunanlı bazen de Türk Büyük Sultana, Beyaz Saraya, Yüksek Kapıya hürmetlerini sunmak, onların altın ayakkabılarını öpmek ve ne kadar iyi ve onların talimatlarını yerine getirmekte ne kadar hevesli olduklarını beyan etmek üzere koşarlar.
İşte bu yüzden sevgili kardeşlerim gerçek uzlaşma sadece halkların isteğine bağlıdır. Tıpkı 24 yıl önce Yunanlılarla Türklerin el sıkışıp halklarımızın da aynısını yapması için çağrıda bulunduğumuz zamanki gibi. İşte şimdi de başka zamanlardan da fazla bizim çalışmalarımızı sürdürecek yeni insanların bulunmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Ki bu artık daha kolaydır zira hükümet – formalite icabı da olsa – işbirliği yapmaya niyetli olduklarını beyan etmektedirler. Her iki taraftan da bilim adamları, aydınlar, sanatçılar, belediye başkanları, gazeteciler, sıradan vatandaşların bir araya gelme ve medeni, ciddi ve samimi bir şekilde konuşmaları gerekmektedir, ki böylece sorunların esas nedenlerini bulabilirler, akıllarını yorup adil çözümler önerebilirler.
Bugün Kaos güçleri engelsiz cirit atıyor ve her yere korku, mutsuzluk, nefret ve ölüm saçıyor. Biz de Kasırganın ortasındayız. Kişi, halk ve ülke olarak yaşayabilmemiz için, öncelikle her halkın en iyi politikaları ve gelişme ile refaha doğru götürecek en becerikli politikacıları seçerek kendi maksimum iç tutarlılığını geliştirmesi gerekir. Ancak bu yeterli değil. Çünkü hiçbir ülke ne kadar güce sahip olursa olsun, Kaos yaratığı ile mücadele edecek kadar güçlü değildir. En azından komşu olan ülkelerin Barışa, Uluslararası Hukuka ve Halkların Bağımsızlığına inanan bir devletler topluluğu oluşturmak üzere aralarındaki anlaşmazlıklarını gidermeleri gerekir. Aynısı Balkanlar için de geçerlidir. ABD ile NATO Yugoslavya gibi güçlü, gururlu ve refah içindeki bir ülkeyi dağıtıp fakirliğe sürükledikten sonra, Kosova ile yaptıkları gibi bizi küçük devletçiklere bölünmüş bir bölgeye dönüştürme amacıyla bölünme ve korku saçmak üzere entrikalar çevirmektedirler. Nihai amaçları bizleri, ordu ve parayla, savaş ve sefalet ile Kaos’un içine atarak bu Uluslararası Yönetim Merkezinin kuklası yapmaktır. Büyük Sultana itaat ve iltifat ederek tayfundan kurtulacağına inanan her ülke ve her halk fena şekilde yanılmaktadır.
Bizler, sevgili Yaşar ve Zülfü, ilahi Harmoniye sadece Söz ve Müzik ile değil, sadece tek bir dilek ve hedefe sahip olan fikirlerimizle de hizmet etme şansına sahiptik: her insan içinde, insanlar arasında, her halk içinde ve bütün halklar arasındaki Harmoninin hakimiyeti. Bir kez daha sesimizi şimdi yükseltmek zorundayız, çünkü yarın geç olabilir.
Sizleri sevgiyle selamlıyorum,
Sevgilerimle,
Mikis Theodorakis
Not. Bu dramatik çağrımın dost Türk halkına duyurulmasını sağlarsanız sevinirim. Eğer mutabık kalırsanız, ben de mektubumu internette yayınlayarak aynısını yapacağım.