Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
Θα ήθελα κατ’ αρχήν να ευχαριστήσω όλους και όλες εσάς που τιμάτε με την παρουσία σας την σημερινή εκδήλωση.
Να ευχαριστήσω θερμά την κυρία Ξενογιαννακοπούλου, τον Καθηγητή Δημήτρη Τσάτσο, που δυστυχώς δεν μπόρεσε σήμερα να είναι μαζί μας για λόγους υγείας και του εύχομαι περαστικά, τον Μανώλη Γλέζο που δέχθηκε να έρθει στη θέση του και μας τιμά με την παρουσία του, καθώς και.τους κυρίους Πεπελάση, Αργυρόπουλο, Κατσαρό και Μαλούχο, που με την αξία και το κύρος τους προσδίδουν μια σπάνια τιμή σ’ ένα τόσο σημαντικό για μένα έργο όπως είναι ο «Πολιτικός Θεοδωράκης» του Παύλου Πετρίδη.
Ο μοναχικός δρόμος βλέπετε, του μοναχικού περιπατητή μέσα στις επικίνδυνες και γεμάτες παγίδες ατραπούς της Αμαζόνιας ζούγκλας που χαρακτηρίζει τα πολιτικά ήθη και έθιμα της πατρίδας μας μετά το 1974, οδήγησε στο να καταντήσει η ιδιότητα «πολιτικός» -όσον αφορά εμένα- μια έννοια θολή και αινιγματική και ασφαλώς παραμορφωτική, χάρη στις συστηματικές προσπάθειες των ποικιλώνυμων ιερών εξεταστών, που δηλώνουν αποκλειστικοί ιδιοκτήτες αυτής της ταλαίπωρης χώρας.
Και αποτελεί πράξη γενναιότητας και σπάνιας αγάπης και εκτίμησης προς το πρόσωπό μου το γεγονός ότι ένας εκδότης, ο Άγγελος Σιδεράτος και ένας έγκριτος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, ο Παύλος Πετρίδης, έσκυψαν με ευθύνη και επιστημονικό εξοπλισμό πάνω σε γεγονότα, κείμενα και πράξεις, που δεν υπήρξε ούτε ένας πολίτης που να μην τα γνωρίζει και που εν τούτοις οι ισχυροί αντίπαλοί μου κατάφεραν τελικά να τα θάψουν ζωντανά, όπως εν συνεχεία πέτυχαν να κάνουν το ίδιο και με το παρόν βιβλίο, που είχε την ατυχία να εκδοθεί και να κυκλοφορήσει στα 1996 στον τόπο που γεννήθηκα και μεγάλωσα και όχι στη Ζιμπάμπουε ή στο Κογκό, όπου οι πιθανοί εγχώριοι αντίπαλοί μου, πολύ πιο γενναίοι και συνεπείς, θα με αποκεφάλιζαν, όχι εν κρυπτώ αλλά με σημαίες και με ταμπούρλα στην κεντρική πλατεία της πρωτεύουσας με όλες τις οφειλόμενες τιμές.
Σήμερα ένας άλλος γενναίος, ο αγαπητός φίλος κ. Κυριακίδης αποφάσισε να επανακυκλοφορήσει αυτό το θαμμένο ζωντανό έργο ζωής, να το ανασύρει από τα Τάρταρα και να του ξαναδώσει το φιλί της ζωής σε μια προσπάθεια ενός νέου ξεκινήματος ελπίζοντας ίσως σε κάποιο θαύμα. Πάντως η δική σας παρουσία στο σημερινό πάνελ με ικανοποιεί πλήρως, μιας και δεν αγνοώ ότι τα σκιερά δάση των θαυμάτων του άλλοτε Κολωνού νίκησαν τη φθορά του χρόνου, γιατί φιλοξενούσαν στη σκιά τους πολίτες ελεύθερους και ωραίους μέσα στην ανυπέρβλητή τους πληρότητα.
Εγώ αφήνω με βήμα σταθερό και αγέρωχο αυτή τη ζωή, αυτή την εποχή και αυτόν τον λαό, γιατί έζησα τη ζωή μου με τους βηματισμούς και τα οράματα που με τόση λεπτομερή ακρίβεια περιγράφει ο Πετρίδης στον φθαρτό χρόνο και τόπο της πολιτικής και των κοινωνικών αγώνων απ’ τη μια μεριά, ενώ από την άλλη μέσα στην άφθαρτη περιοχή της Τέχνης. Εκεί που δεν φτάνει το χέρι των Ιερών Εξεταστών για να τη μολύνει.
Ως επίλογο στο βιβλίο αυτό θα προσέθετα σήμερα τη φράση «όλα όσα αναφέρονται στο παρόν βιβλίο αποδεικνύουν ότι η πολιτική μου δράση υπήρξε μια συνεχής και άπελπις προσπάθεια για την κατάκτηση της ουτοπίας».
Βλέπετε, είχα την ατυχή τύχη να αναγεννηθώ ως πολίτης την εποχή του ΕΑΜ. Μπολιάστηκα απ’ αυτήν. Την έζησα ολοκληρωτικά έως το τελευταίο μου κύτταρο. Και τελικά ίσως να τυφλώθηκα από την λάμψη του μεγάλου κεραυνού που μας μετάλλαξε όλους και μας μετέβαλε σε φωτεινά μόρια φορτισμένα και έτοιμα να συμβάλουν στην Εθνική Αναγέννηση την κατακτημένη με όπλα, θυσίες και αίμα αλλά και οράματα.
Πρωτοπόροι όσοι ευλογήθηκαν να στηθούν μπροστά στα εκτελεστικά αποσπάσματα, οι περισσότεροι νέοι και νέες, σχεδόν παιδιά, χαμογελώντας την ώρα του θανάτου και κουβαλώντας τις ιδέες που τελικά δυστυχώς λησμονήθηκαν.
Αυτό το μέλλον εμείς οι επιζήσαντες αναλάβαμε να το κάνουμε πραγματικότητα, έως ότου το συνειδητοποιήσαμε κι εμείς, ότι είχε καταντήσει η Μεγάλη Ουτοπία. Τι να πρωτοθυμηθώ;
Το Κίνημα Πολιτισμού. Οι εκλογές βίας και νοθείας και οι απαγορευμένες συναυλίες στην ελληνική επαρχία. Ο λιθοβολισμός στη Νάουσα. Το «Τραγούδι του νεκρού αδελφού» και η πολιτική της εθνικής συμφιλίωσης και η δίωξη από την ΕΔΑ. Το Μανιφέστο της Αθήνας. Η συνάντηση με τον Φιντελ Κάστρο και η περιοδεία με τον Τσε Γκεβάρα. Πρώτη Μαραθώνια Πορεία Η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη. Βουλευτής της ΕΔΑ στην Β΄ Πειραιώς. Τα Τετράδια της Δημοκρατίας. 500 Λέσχες Πολιτισμού. Καλλιτεχνικές και πολιτικές περιοδείες σε δεκάδες πόλεις και εκατοντάδες χωριά. Περιοδεία στα Κοινοβούλια της Ευρώπης με τον Ηλία Ηλιού για το Κυπριακό. Πρώτη συνάντηση με τον Μακάριο. Κύπρος, πρώτη πορεία Ειρήνης. Δεύτερο, τρίτο και τέταρτο ταξίδι στην Κύπρο και επίσκεψη στις βομβαρδισμένες περιοχές. Β΄ Μαραθώνια πορεία με 300.000 Λαμπράκηδες. Συνέδριο ΔΝΛ. Πορεία Ειρήνης στην Θεσσαλονίκη. Ιουλιανά. 70 μέρες διαδηλώσεις με 50.000 Λαμπράκηδες καθημερινά γύρω από τη Βουλή. Δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα. Γεγονότα Γοργοπόταμου και ανοιχτή διαφωνία με την ΕΔΑ. Το Μανιφέστο των Λαμπράκηδων. Δίκη των δολοφόνων του Λαμπράκη στην Θεσσαλονίκη και κατηγορία για ηθική αυτουργία της Φρειδερίκης. Καθαίρεσή μου από την θέση του Προέδρου των Λαμπράκηδων με εντολή του ΚΚΕ. Συνάντηση με Ανδρέα Παπανδρέου πριν από την ψηφοφορία στη Βουλή για την κυβέρνηση Παρασκευόπουλου, κατά την οποία συμφωνούν να ψηφίσουν ΟΧΙ.
Δικτατορία. Πρώτο μήνυμα αντίστασης στις 23 Απριλίου. Ίδρυση του Πατριωτικού Μετώπου. Παρανομία. Σύλληψη, Ασφάλεια, Φυλακές Αβέρωφ, Ζάτουνα, Ωρωπός, Παρίσι. Ίδρυση του Εθνικού Αντιστασιακού Συμβουλίου. Συναντήσεις κορυφής με αντιστασιακές οργανώσεις και Ανδρέα Παπανδρέου στο Παρίσι, στην Στοκχόλμη, στην Ρώμη και στο Λονδίνο. Μαζί με Θ. Πάγκαλο επαφές με κόμματα και ηγεσίες σε όλη την Ευρώπη. 2000 αντιδικτατορικές συναυλίες σε Ευρώπη, Βόρεια και Νότια Αμερική, Ισραήλ, Λίβανο, Τύνιδα και Αυστραλία με ανάλογες συνεντεύξεις, επαφές και συγκεντρώσεις σε κάθε χώρα. Δεκέμβρης 1972 τελική συνάντηση κορυφής στο Λονδίνο, όπου κλείνει το κεφάλαιο ενότητας των αντιδικτατορικών οργανώσεων. Ιανουάριος 1973 σε πρες-κόνφερανς στο Λονδίνο για πρώτη φορά Λύση Καραμανλή. Διαφωνία με το ΚΚΕ εσωτερικού και δημιουργία με Θ. Πάγκαλο της Νέας Ελληνικής Αριστεράς. Πρόσκληση για συνάντηση με Μπρέζνιεφ στην Γιάλτα και ρήξη των σχέσεων εξ αιτίας της επιμονής για απελευθέρωση του Νίκου Ζαχαριάδη και του Μάρκου Βαφειάδη. Συνάντηση με Κωνσταντίνο Καραμανλή. Πρόσκληση στην Ουάσιγκτον για την επίτευξη της Λύσης Καραμανλή. Τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Επιστροφή Καραμανλή.
Επιστροφή μου την ίδια μέρα, 24 Ιουλίου 1974, συνάντηση με εκπροσώπους ΚΚΕ, ΚΚΕ εσ., Μανώλη Γλέζο, ΠΑΚ και Δημοκρατική Άμυνα και πρότασή μου για ενότητα δράσης. Απορρίπτεται. Πρόταση Καραμανλή για υπουργοποίηση και άρνησή μου. Συναυλίες στου Καραϊσκάκη. Ενωμένη Αριστερά και αποτυχία στις πρώτες εκλογές στην Β΄ Πειραιώς. Δημιουργία της ΕΔΑ με Ηλιού, Γλέζο, Ηλιόπουλο, Λεντάκη. Κίνημα Ειρήνης και Πολιτισμού. Διεθνές Συνέδριο Κρήτης με θέμα «Πολιτισμός και Σοσιαλισμός» με συμμετοχή Μιττεράν, Ροζέ Γκαρωντύ και Ζακ Ατταλί. Έκκληση για ενότητα των εαμογενών δυνάμεων (ΚΕΑ – Κίνηση Ενότητας της Αριστεράς). Το ΚΚΕ δέχεται την πρόταση.
1978 υποψήφιος Δήμαρχος Αθηναίων με υποστήριξη του ΚΚΕ. Βουλευτής Επικρατείας του ΚΚΕ. Βραβείο Λένιν. 1982 το ΚΚΕ διαλύει την ΚΕΑ. 1985 βουλευτής του ΚΚΕ στην Β΄ Πειραιώς. 1986 παραίτηση από βουλευτής και τον ίδιο χρόνο Επιτροπές Ελληνοτουρκικής Φιλίας. Φαινόμενο Κοσκωτά. Δημιουργία του Συνασπισμού και αποκλεισμός μου από αυτόν. Κυβέρνηση Τζανετάκη. Δολοφονία Μπακογιάννη. Αποκήρυξη από την «17 Νοέμβρη». Βουλευτής Επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας. Κυβέρνηση Ζολώτα. Υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου και στη συνέχεια υπουργός επικρατείας. Συνέδρια στο Τυμπινγκεν Γερμανίας για την θεωρία μου για τον ελεύθερο χρόνο – Αντιμανιφέστο. Υποβολή σχεδίου να γίνουν οι Δελφοί μόνιμη πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης. Συμφωνούν Μιτεράν και Παπανδρέου. Συνάντηση με Οζάλ ως απεσταλμένος του Έλληνα Πρωθυπουργού. Παραίτηση από υπουργός και εν συνεχεία από βουλευτής. Εγκατάσταση στο Παρίσι και ολοκληρωτική αφιέρωση στη Μουσική. 1988 Ζορμπάς στη Βερόνα. Σειρά συμφωνικών έργων με αποκορύφωση την «Τριλογία» («Μήδεια», «Ηλέκτρα», «Αντιγόνη») ύστερα από δεκαετή εργασία. 1996 επάνοδος στην Ελλάδα.
Όμως όλες οι προσπάθειές μου αυτές έμοιαζαν τελικά σαν εκείνες των Τρώων που περιγράφει ο Καβάφης. Όπως εκείνοι, έτσι κι εγώ γνώριζα ότι θα πέσουν τελικά τα τείχη και ότι τα όνειρά μου θα πνιγούν μέσα στο δικό τους το αίμα. Και κείνο που τελικά θα απομείνει, θα είναι η πικρή γεύση στα χείλη μου, μιας και γνώριζα και γνωρίζω ότι το ΕΑΜ δεν ήταν ουτοπία, όπως δεν ήταν ουτοπία η δυνατότητα μιας Εθνικής Αναγέννησης.
Όπως επίσης γνώριζα, ότι όταν ένας λαός γυρίζει την πλάτη σε μια τέτοια ιστορική ευκαιρία που παρουσιάζεται κάθε εκατό και πλέον χρόνια, τότε χάνει την ψυχή του, έως ότου μεταβληθεί σε κύμβαλο αλαλάζον. Σε νέο Σίσσυφο που κάθε φορά φορτωμένος με νέο ηγέτη και κόμμα στην πλάτη, θα κατρακυλά και θα ξανακατρακυλά πηγαίνοντας όλο και πιο βαθειά, με μοναδική προσδοκία μια νέα εθνική δοκιμασία, μια καινούρια εθνική καταστροφή που θα τον ταρακουνήσει και θα τον βγάλει από τον βαρύ λήθαργο και την ύπνωση που προκαλεί το βλέμμα της κόμπρας.
Και τότε ίσως να ξαναβρεί την ψυχή του, «το τετράφυλλο δάκρυ» και τα τρία γράμματα του ΕΑΜ μαζί με την λάμψη του μεγάλου κεραυνού ίσως μεταλλάξουν τους πτοημένους υπηκόους και τους μεταβάλουν σε φωτεινά μόρια αντάξια της εποχής της Εθνικής μας Αναγέννησης και του τελευταίου χαμόγελου των παιδιών μας, που θυσιάστηκαν γι’ αυτή την έρημη χώρα.
Όμως επιθυμώ να τελειώσω με ένα μήνυμα αισιόδοξο, ένα μήνυμα ελπίδας. Είναι φανερό ότι ο εμφύλιος και η δικτατορία άφησαν πίσω τους ψυχικά τραύματα και ομαδικές νευρώσεις σε πλατειά στρώματα του λαού μας, που ποικίλουν σε ένταση και έκταση ανάλογα με την κοινωνική, πολιτική, μορφωτική και πολιτιστική θέση του καθενός. Κυριάρχησαν στον αριστερό χώρο και σε όσους ασχολούνται με τα κοινά. Πολιτικούς, δημοσιογράφους και διανοούμενους. Και θεωρώ ότι επηρέασαν βαθειά τις πολιτικές εξελίξεις και συμπεριφορές βάζοντας συχνά φρένο στην πρόοδο της χώρας. Δηλητηριάζοντας τον καθημερινό μας βίο. Παραμορφώνοντας την ελληνική και διεθνή πραγματικότητα. Δημιουργώντας φοβίες, ασφυκτικό αδιέξοδο και ψεύτικα διλήμματα μέσα στον λαό. Τέλος ξεσπώντας επάνω σε όσους δεν τους έμοιαζαν και ανάμεσά τους με … προνομιακές συμπεριφορές στον υποφαινόμενο.
Δεν μπορεί όμως παρά να χάνουν όλα αυτά την έντασή τους και να σβήνουν με το πέρασμα του χρόνου. Και στο σημείο αυτό έγκειται η ελπίδα στην οποία αναφέρθηκα. Γιατί όλο και περισσότερο μεγαλώνουν, πληθαίνουν και ωριμάζουν οι νέες γενιές, που απαλλαγμένες εντελώς από τις ψυχώσεις κα τα τραύματα των μεγάλων, αρχίζουν να βλέπουν χωρίς παρωπίδες. Με καθαρή σκέψη και όχι θολωμένη από προκαταλήψεις και πάθη, μπορούν τώρα να αντιμετωπίζουν τη ζωή όπως ακριβώς είναι. Κι αυτό αρχίζει να φαίνεται κυρίως μέσα στους πολλούς και αφανείς και για να το πω καθαρά, στους εκτός των κομμάτων και των φανατισμών, που εξακολουθούν να ζουν μέσα στα απόνερα των ψυχώσεων των μεγάλων και ξεπερασμένων, δημιουργώντας με την θορυβώδη τους στάση μια λαθεμένη εικόνα για την πραγματική κατάσταση της συντριπτικής πλειοψηφίας της νεολαίας μας.
Έχω γνωρίσει πολλά δείγματα αυτής της πλειοψηφίας και δέχομαι καθημερινά όλο και περισσότερα μηνύματα, που με πείθουν για τη σοβαρότητα, την υπευθυνότητα αλλά και για την ωριμότητα της σκέψης κα της κρίσης τους, που συχνά με εκπλήσσει.
Και μέσα μου εύχομαι με όλη τη δύναμη της ψυχής μου, αυτή η νέα γενιά, η καθαρή και ανεξάρτητη, να μπορέσει μια μέρα να χτίσει επάνω στις πληγές και στα λάθη μας την Ελλάδα του μέλλοντος.
Αθήνα, 2.12.2009
Μίκης Θεοδωράκης